ლარის სწრაფი გამყარება, რასაც ასე დადებითად შეხვდა საზოგადოების დიდი ნაწილი, ექსპერტების შეფასებით სულაც არაა დადებითი მოვლენა ქვეყნის ეკონომიკისთვის და ფიქრობენ, რომ ეროვნული ვალუტა ასეთი ტემპით გამყარებას არ გააგრძელებს.

6 მარტს დოლარის ოფიციალური გაცვლითი საშუალო კურსი 2, 43 ლარი ფიქსირდება. სავალუტი ჩიხურებში ეს მაჩვენებელი ოდნავ მაღალია. ექსპერტები ლარის გამყარების რამდენიმე მიზეზს, მათ შორის სუბიექტურსა და ობიექტურს, განიხილავენ. თუმცა ყველა თანხმდება, რომ ვალუტის მერყეობა ეკონომიკასა და ქვეყანაზე უარყოფითად აისახება.

ეკონომისტი დავით ასლანიშვილი ეროვნული ვალუტის ასეთ სწრაფ გამყარებას სავალუტო სპეკულაციას უწოდებს და აღნიშნავს, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტში ჩადებული პარამეტრი არის 2,50 ლარი და მოსახლეობამ ფინანსური გათვლები ამ მაჩვენებლის სიახლოვეს უნდა გააკეთოს. შესაბამისად, ლარის კიდევ უფრო გამყარება მოსალოდნელი არ არის.

"სახელმწიფო ბიუჯეტში ჩადებული პარამეტრი არის 2,5 ნიშნული, რომელიც ორიენტირად, საშუალო შეწონილ კურსად უნდა მივიჩნიოთ წლის განმავლობაში. სახელმწიფო ბიუჯეტი ამ კურსზეა აგებული. ახლახანს განვითარებული მოვლენები იყო არალოგიკური და რეალურ პარამეტრებს აცდენილი. ამ ეტაპზე მე პირდაპირ ვაცხადებ, რომ არსებულ ვითარებაში 2,5-ზე მეტად გამყარება არის სავალუტი სპეკულაცია. ეს დადასტურდა კიდეც რამდენიმე საათში.

რატომ მყარდება ლარი და როდემდე გაგრძელდება ეს ტენდენცია

ოფიციალური კურსი კი დაჯდა 2,42-ზე, მაგრამ საღამოს ტაბლოებზე ისევ 2,55 მოჩანდა. ეს იყო თამაში, რომელიც არ აღკვეთა საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა. იმ მომენტში ეროვნულ ბანკს უნდა შეეძინა ყველა ის დოლარი, რომელიც 2,5-ზე უფრო იაფად იყიდებოდა. ამით შეავსებდა სავალუტო რეზერვს და დაიცავდა მის მიერვე მოწოდებულ სახელმწიფო ბიუჯეტის პარამეტრს. სრულიად არაადეკვატურად იყო დავარდნილი ლარი იმ დღეებში მთელი რიგი შეცდომების გამო, რომელიც ეროვნულმა ბანკმა დაუშვა. ჩემი თვალსაზრისი იყო, რომ კურსის უფრო დასტაბილურება და ცოტა გამყარება მოსალოდნელი იყო ზაფხულსა და შემოდგომის დასაწყისში და არა ახლა," - განმარტავს ეკონომიკის ექსპერტი დავით ასლანიშვილი.

ლარის გამყარების ტენდენციის გაგრძელებას ნაკლებად სავარაუდოდ მიიჩნევს ეკონომიკის ექსპერტი აკაკი ცომაიაც. მისი განმარტებით, სასურველია, რომ სტატისტიკის სამსახური უფრო ოპერატიულად მუშაობდეს და უფრო სწრაფად ასაჯაროვებდეს სტატისტკურ ინფორმაციას, რადგან მას დიდი მნიშვნელობა აქვს ვალუტის კურსისთვის. ამ შემთხვევაში უკეთესი პროგნოზისა და ანალიზის გაკეთების საშუალება ექნება როგორც სახელმწიფოს, ისე ბინზესსაზოგადოებას და რიგით მოსახლეობას.

"არსებულ პირობებში პროგნოზის გაკეთება ძალიან რთულია. თუმცა ამ შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა კლასიკურ "ანდერშუთინგს". ეს ნიშნავს, რომ ლარის შეფასება მის რეალურ საბაზრო ღირებულებაზე უფრო მეტად მოხდა. შედეგა ის რეალურზე უფრო მეტად გამყარდა და შემდეგ ისევ დაიწყო გაუფასურება. ეს ჩვეულებრივი მომენტია, რადგან ადამიანის ემოციები გაძლიერებულია ხოლმე და რაღაც მომენტში ის ლოგიკურ ქმედებას სცდება. ამიტომაც კურსი უფასურდება იმაზე მეტად, ვიდრე უნდა გაუსაფურდეს და მყარდება, ვიდრე უნდა გამყარდეს. სწორედ ამიტომ ლარის კიდევ უფრო გამყარება ნაკლებად სავარაუდოა.

რა მოხდება თუ საქართველო ლარიდან დოლარზე გადავა

თუმცა ამის ცალსახად თქმაც შეუძლებელია, რადგან პროცესი ბევრ ფუნდამენტალურ ფაქტორზეა დამოკიდებული, მათ შორის ეროვნული ბანკის აქტივობებზე, მთავრობის საქმიანობაზე, ექსპორტისა და იმპორტის მაჩვენებლებზე, ინვესტიციებზე. რეალურად ეს გაურკვევლობა და მერყეობა ინფორმაციის ნაკლებობის გამო ხდება. სტატისტიკის სამსახური რომ უფრო უკეთესად მუშაობდეს და უფრო ოპერატიულად გავწვდიდეს ინფორმაციას, მეტი ანალიზის საშუალება გვექნებოდა. ამიტომაც რთულია თქმა, თუ როგორ გაგრძელდება ტენდენცია. შესაძლებელია ლარი ისევ გაუფასურდეს, მაგრამ ტურისტულ სეზონზე ისევ გამყარება უნდა დაიწყოს. აქ, ალბათ, ისევ ჩაერთვება მოლოდინის ფაქტორი, რაც ლარს რეალურზე უფრო გააუფასურებს და შემდეგ უფრო გაამყარებს," – განმარტავს ეკონომიკის ექსპერტი აკაკი ცომაია.

კითხვაზე, თუ სადამდე გამყარდება ლარი, კონკრეტული პასუხის გაცემა უჭირს ახალგაზრდა ბიზნესმენთა და ფინანსისტთა ასოციაციის ვიცე–პრეზიდენტს მერაბ ჯანიაშვილს. მისი განმარტებით, ეროვნულ ბანკს ლარის არსებულ დონემდე გამყარებაც არ უნდა დაეშვა, რადგან მერყევი კურსი ქვეყნის ეკონომიკისთვის ყველაზე ცუდია და ვალუტის გამყარებაცა და გაუფასურებაც ძალიან ნელა უნდა ხდებოდეს.

"ტენდენცია გამყარებისკენ მიდის, თუმცა, ჩემი აზრით, ამ პროცესებშიც ეროვნული ბანკი უნდა ჩარეულიყო და გამყარება უნდა შეეჩერებნა.

პროცესი ასე სწრაფად არ უნდა წასულიყო. სტაბილური ეროვნული ვალუტის კურსი ქვეყნისთვის გადამწყვეტია. ამიტომ გაუფასურებაცა და გამყარებაც ძალიან ნელა უნდა ხდებოდეს. გამყარების არსებული ტენდენცია კარგია მათთვის, ვისაც დოლარში აქვს სესხი, მაგრამ რეალურად ქვეყნის ეკონომიკისთვის კურსის სწრაფი ცვლილება ძალიან ცუდია. ბიზნესი ვერ ახდენს პროგნოზირებას და აქტივობას საერთოდ აჩერებს. ბიზნესმენები დიდ მარჟას იჭერენ, რომ რყევებისგან თავი დაიცვან. ეს კი თავისთავად ცუდია. ვნახოთ, როგორი იქნება ეროვნული ბანკის ინტერვენციები, ასევე, ექსპორტ–იმპორტის ბალანსი, ფულადი გადმორიცხვები, ინვესტიციები, ტურიზმი წლის განმავლობაში. სწორედ ეს ფაქტორები, სხვა დანარჩენთან ერთად, ახდენენ გავლენას ვალუტის კურსზე," – განმარტავს ჯანიაშვილი.

ეროვნული ვალუტის გაუფასურება 2 წლის წინ დაიწყო და ამ დროის განმავლობაში ვალუტა დაახლოებით 100 პუნქტით გაუფასურდა. უკანასკნელი 2 კვირის განავლობაში კი კურსის რყევები დაფიქსირდა და ლარი დაახლოებით 15 პუნქტით გამყარდა.

ნანა მღებრიშვილი