ვაჟა-ფშაველას შვილის ტრაგიკული ბედი: ქაქუცას შეფიცულებთან კავშირი, დახვრეტა, მისი ოჯახის დევნა | Allnews.Ge

"შე­უძ­ლე­ბელს მე არა­ფერს ვთხო­უ­ლობ. პი­რა­დად ჩემი თავი ჯან­და­ბას, ხოლო ჩემ­მა შვილ­მა რა და­ა­შა­ვა, რომ რო­გორც მისი მა­მაა გა­რი­ყუ­ლი და მი­ვი­წყე­ბუ­ლი, ჩემს შვილ­საც ასე გულ­გრი­ლად ეპყრო­ბა სა­ზო­გა­დო­ე­ბა. ნორჩ, ახალ­გაზ­რდა კაცს, რო­მელ­საც სწავ­ლა-გა­ნათ­ლე­ბა ეჭი­რე­ბა, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბა ფრი­ად სა­სარ­გებ­ლო კაცი დად­გეს. ჩემ­მა შვილ­მა, რო­გორც სხვა ათას­მა, მოწ­მო­ბით და­ამ­თავ­რა სა­თა­ვა­დაზ­ნა­უ­რო გიმ­ნა­ზია და უსახ­სრო­ბის გამო ორი წე­ლი­წა­დია შინა მყავს სო­ფელ­ში და ლა­მის, რაც უს­წავ­ლია, ისიც და­ი­ვი­წყოს. ეს ჩემ­თვის მე­ტის­მე­ტად გულ­საკ­ლა­ვი მოვ­ლე­ნაა და ვგო­ნებ, ვი­საც ცო­ტა­ო­დე­ნი ჩემი პა­ტი­ვის­ცე­მა აქვს, არ უნდა ესი­ა­მოვ­ნოს ეს ამ­ბა­ვი. ამი­ტომ მოგ­მარ­თავთ თხოვ­ნით, რო­გორც პა­ტი­ო­სან ქარ­თველ კაცს, უან­გა­რო მუ­შაკს, და გთხოვთ, რომ რო­გორ­მე გამ­გემ სა­რა­ჯიშ­ვი­ლის სტი­პენ­დი­ე­ბი­სა, და­უ­ნიშ­ნოს ჩემს შვილს სტი­პენ­დია, რომ გა­ვაგ­ზავ­ნო სწავ­ლის გა­საგ­რძე­ლებ­ლად ყი­რიმ­ში ან სხვა­გან სად­მე, რათა შე­ის­წავ­ლოს პრაქ­ტი­კუ­ლად ყვე­ლის ან ერ­ბოს კე­თე­ბა და მის­თა­ნე­ბი, რაც ფრი­ად სა­ჭი­როა და გა­მო­სა­დე­გია მთა­ში, რათა ეს ცოდ­ნა გა­ავ­რცე­ლოს თა­ვის თა­ნა­მოძ­მე­თა შო­რის. იმე­დი მაქვს, ჩემს თხოვ­ნას არ და­წიხ­ლავთ და არც მე დამ­გმობთ ამ­გვა­რი თხოვ­ნი­სათ­ვის.

თქვე­ნი მა­რა­დის პა­ტი­ვის­ცე­მე­ლი ვაჟა-ფშა­ვე­ლა".

ლე­ვან რა­ზი­კაშ­ვი­ლი

ეს წე­რი­ლი, 1910 წლის 5 ნო­ემ­ბერს მის­წე­რა ვა­ჟამ ნიკო ცხვე­და­ძეს, რო­მელ­საც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ადარ­დებ­და თა­ვი­სი შვი­ლის, ძმე­ბი რა­ზი­კაშ­ვი­ლე­ბის პირ­ვე­ლი სი­ხა­რუ­ლის, ძმებ­ში პირ­ვე­ლი ვა­ჟის, სა­ა­მა­ყო და ლა­მა­ზი ბი­ჭის ლე­ვან რა­ზი­კაშ­ვი­ლის ბედი და იღ­ბა­ლი. ლე­ვა­ნი ვა­ჟას და კე­კეს მე­ო­რე შვი­ლი იყო. მემ­კვიდ­რე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ეა­მა­ყე­ბო­და ვა­ჟას და დიდ მზრუნ­ვე­ლო­ბა­საც იჩენ­და მის მი­მართ. ცდი­ლობ­და შვი­ლე­ბი­დან რო­გორ­მე მის­თვის მა­ინც მი­ე­ცა გა­ნათ­ლე­ბა, სად­მე სამ­სა­ხურ­ში ჩა­ე­ყე­ნე­ბი­ნა, მაგ­რამ ვა­ჟას ამ თხოვ­ნას, რო­გორც ჩანს, ყუ­რა­დღე­ბა არ მი­აქ­ცი­ეს, რად­გან ლე­ვან­საც ისევ გო­რის­თვის მი­უ­მარ­თავს და სამ­სა­ხუ­რიც იქ მი­უ­ცი­ათ, აქ მან სო­ცუზ­რუნ­ველ­ყო­ფის გამ­გე­ო­ბა ჩა­ი­ბა­რა, ბი­ნად კი ბიძა-თე­დოს­თან ცხოვ­რობ­და, სო­ფელ ხელ­თუ­ბან­ში. ვაჟა, როცა სა­შუ­ა­ლე­ბა მი­ე­ცე­მო­და სულ ცდი­ლობ­და თა­ვის შვილ­თან ერ­თად ყო­ფი­ლი­ყო, სა­დაც წა­ვი­დო­და ლე­ვა­ნიც თან წა­ეყ­ვა­ნა. ერთხელ, მამა-შვი­ლი სო­ფელ კა­წალ­ხევ­ში ყო­ფი­ლან წვე­უ­ლე­ბა­ზე მი­პა­ტი­ჟე­ბუ­ლე­ბი. ლე­ვანს თა­ვი­სი კარ­გი ცეკ­ვით ხალ­ხი აღ­ტა­ცე­ბა­ში მო­უყ­ვა­ნია, ვა­ჟას კი გაჰ­ღი­მე­ბია: "მე ის მინ­დო­და, სწავ­ლა თავ­ში შეს­ვლო­და, მა­გას ფე­ხებ­ში წას­ვლი­აო, თუმ­ცა ჩვენს დრო­ში ფე­ხებს უფრო ფასი და­ე­დო, ვიდ­რე თავ­საო".

ლე­ვა­ნის ხელ­ნა­წე­რი

ძა­ლი­ან მალე ლე­ვან­მა ულა­მა­ზე­სი, 17 წლის ქერა, ცის­ფერ­თვა­ლე­ბა გოგო გა­იც­ნო - თა­მარ მთვა­რე­ლი­ძე, რო­მე­ლიც მა­შინ­ვე მო­ე­წო­ნა. ლე­ვა­ნიც არა­ნაკ­ლებ წარ­მო­სა­დე­გი კაცი იყო. გორ­ში, დღემ­დე ამ­ბო­ბენ: "ცოლი ხომ ლა­მა­ზი ჰყავ­და, მაგ­რამ ლე­ვანს მა­ინც ვერ შე­ედ­რე­ბო­და. ეგე­თი დახ­ვე­წი­ლი, ინ­ტე­ლი­გენ­ტი კაცი იშ­ვი­ა­თი­აო".

რთვლო­ბის დროს, ქე­ი­ფის შემ­დეგ, თედო რა­ზი­კაშ­ვილს ახალ­გაზ­რდე­ბი და თა­ვი­სი ქა­ლე­ბიც ერთ ოთახ­ში, ია­ტაკ­ზე და­გე­ბულ, ერთ დიდ ფარ­დაგ­ზე და­უწ­ვე­ნია. და­უ­წყი­ათ ხუმ­რო­ბა თა­მა­რი­სა და ლე­ვა­ნის წაწლო­ბა­ზე (ფშა­უ­რად ერ­თმა­ნეთ­თან დაწ­ვე­ნა­ზე) და ამ ხუმ­რო­ბა-ხუმ­რო­ბა­ში კი, ერ­თმა­ნე­თი შეჰ­ყვა­რე­ბი­ათ. თა­მა­რის ძმა, იო­სე­ბი მე­გობ­რობ­და ლე­ვან­თან. ლე­ვან­მაც ამ სა­ბა­ბით მო­უხ­ში­რა მათ­თან სტუმ­რო­ბას, მაგ­რამ თა­მა­რი სულ გარე-გარე უვ­ლივ­და.

ლე­ვა­ნის ჯვრის­წე­რის ფოტო, შუ­ა­ში ვაჟა და მის მარ­ცხნივ ლე­ვა­ნი თეთრ პი­ჯაკ­ში

"ეს ის დრო იყო - იგო­ნებ­და ღრმა სი­ბე­რის ჟამს თა­მა­რი - ქა­ლებს, რომ გვა­ში­ნებ­დნენ, ახალ­გაზ­რდა კა­ცის ჩო­ხის კალ­თა არ შე­გე­ხოთ, თო­რემ და­ფეხ­მძიმ­დე­ბი­თო. ერთხე­ლაც, ლე­ვა­ნი ჩვენ­თან მო­ვი­და, ჩო­ხა­ზე ღილი აწყვე­ტო­და. დე­დამ მი­თხრა: აიღე ნემს-ძაფი, და­უ­კე­რეო. მი­ვე­დი, ხე­ლის კან­კა­ლით ვუ­კე­რებ­დი შო­რი­დან, თან გული ამო­ვარ­დნა­ზე მქონ­და, ვში­შობ­დი ჩო­ხის კალ­თა არ შემ­ხე­ბო­და და ასე და­ვუ­კე­რე ღი­ლიო". ნიშ­ნო­ბაც მალე შედ­გა, მაგ­რამ ვა­ჟას არ შე­ა­ტყო­ბი­ნეს, რად­გან დე­დი­ნაც­ვა­ლის ენის გამო ლე­ვა­ნი იმ დროს გა­ნა­წყე­ნე­ბუ­ლი ყო­ფი­ლა, ნაჩ­ქა­რე­ვად გა­დახ­დი­ლი ქორ­წი­ლი ერთ კვი­რას გაგ­რძელ­და, რად­გან ვაჟა გვი­ან ჩა­მო­ვი­და გორ­ში. ეკ­ლე­სი­ა­ში ჯვრის­წე­რის დროს, რაკი ახალ­გაზ­რდებს ვა­ჟაც მიჰ­ყვე­ბო­და, ფეხ­ქვეშ ხა­ლი­ჩა-ფარ­და­გებს უფენ­დნენ. ჯვრის­წე­რის შემ­დეგ ვა­ჟამ რძალს ოქ­როს­ძეწ­კვი­ა­ნი სა­ა­თი ჩა­მოჰ­კი­და. ხალ­ხი თურ­მე გა­ი­ძა­ხო­და: "ვაჟა-ფშა­ვე­ლას­გან და­ლოც­ვი­ლებს ჯვრის­წე­რა რა­დღა უნ­დაო". ქორ­წი­ლის შემ­დეგ სა­მახ­სოვ­რო სუ­რა­თიც გა­და­ი­ღეს. ვაჟა შუ­ა­ში ჩას­ვეს შვილ-რძალ­მა. მან მო­ი­ბო­დი­შა და ოდ­ნავ გვერ­დშექ­ცე­ვით დაჯ­და, ჩა­მო­ფხა­ვე­ბუ­ლი თვა­ლის გა­მო­ჩე­ნა ერი­დე­ბო­და.

ეს იყო, 1915 წლის 14 მა­ისს. ქორ­წი­ლი­დან ვაჟა თბი­ლის­ში დაბ­რუნ­და სა­ცხოვ­რებ­ლად, რად­გან თავს შე­უძ­ლოდ გრძნობ­და შერ­ყე­უ­ლი ჯან­მრთე­ლო­ბის გამო. გორ­ში ლე­ვანს ამ­ბა­ვი მი­უ­ტა­ნეს: მა­მა­შე­ნი კვრინ­ჩხის შე­ჭა­მან­დს ნატ­რობ­სო (კვრინ­ჩხი, გვი­ა­ნი შე­მოდ­გო­მის ხი­ლია). მა­თაც უშო­ვი­ათ და თბი­ლის­ში ჩა­სუ­ლან ვა­ჟას სა­ნა­ხა­ვად. ვაჟა ფეხ­მძი­მე რძალს მუ­ცელ­ზე მოჰ­ფე­რე­ბია და უთ­ქვამს: "ამ­ბო­ბენ, მალე ლუკა გაჩ­ნდე­ბაო!".

1915 წლის, 27 ივ­ლისს, გამ­თე­ნი­ი­სას ვაჟა-ფშა­ვე­ლა გარ­და­იც­ვა­ლა, ლე­ვან­მა თა­ვის პირ­ველ შვილს ლუკა და­არ­ქვა, ის პა­პის სიკ­ვდი­ლის შემ­დეგ და­ი­ბა­და. ლუ­კას მოჰ­ყვნენ ქე­თე­ვა­ნი და პე­პე­ლა. 1920 წელს ლე­ვა­ნი თა­ვის ცოლ-შვილ­თან ერ­თად ჩარ­გალ­ში დაბ­რუნ­და სა­ცხოვ­რებ­ლად და იქ გა­ნაგ­რძო მოღ­ვა­წე­ო­ბა, უკვე რო­გორც სა­ხალ­ხო კო­მი­სარ­მა. ვაჟ­კა­ცო­ბი­თა და სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბით გა­მორ­ჩე­უ­ლი დიდი პო­ე­ტის ვაჟი ხალ­ხმა უზო­მოდ შე­იყ­ვა­რა და მის სახ­ლში, ყვე­ლა - იქა­უ­რი თუ შო­რი­დან მო­სუ­ლი, რო­გორც ტა­ძარ­ში, ისე შე­დი­ო­და.

- 1921 წელს, რო­დე­საც სრუ­ლი­ად სა­ქარ­თვე­ლო­ში აჯან­ყე­ბა და­ი­წყო, იმ­ჟა­მინ­დე­ლი რე­ჟი­მის წი­ნა­აღ­მდეგ ფშავ-ხევ­სუ­რეთ­ში, კერ­ძოდ, მა­ღა­როს­კარ­სა და ჩარ­გლის მი­და­მო­ებ­ში, ქა­ქუ­ცა ჩო­ლო­ყაშ­ვი­ლი თა­ვის შე­ფი­ცულ­თა რაზ­მით წი­თელ არ­მი­ას და ჩე­კის­ტებს და­უ­პი­რის­პირ­და. ვა­ჟას გერი ვახ­ტან­გი კი, სხვა კომ­კავ­ში­რე­ლებ­თან ერ­თად ერ­თგუ­ლად ემ­სა­ხუ­რე­ბო­და წი­თე­ლარ­მი­ე­ლებს. ამა­ვე დროს, ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ერ­თა­დერ­თი ვაჟი, ლე­ვა­ნი, მა­ღა­როს­კარ­ში მსა­ხუ­რობ­და "მი­ლი­ცი­ა­ში". მის დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა­ში 25 მი­ლი­ცი­ე­ლი იმ­ყო­ფე­ბო­და, რომ­ლე­ბიც არა­ლე­გა­ლუ­რად ეხ­მა­რე­ბოდ­ნენ აჯან­ყე­ბუ­ლებს.

განაგრძეთ კითხვა